Có nhiều sự bất đồng quan trọng liên quan đến cách thức mà các nhà thiết kế, trong nhiều lĩnh vực, dù nghiệp dư hay chuyên nghiệp, làm độc lập hoặc theo nhóm, tạo ra các thiết kế. Kees Dorst và Judith Dijkhuis, cả hai đều là những nhà thiết kế, lập luận rằng "có rất nhiều cách để mô tả quy trình thiết kế", họ cũng đưa ra thảo luận "hai cách thức nền tảng và khác biệt cơ bản",[6] cả hai đều có một vài cách gọi. Quan điểm phổ biến được gọi là "mô hình duy lý",[7] "giải quyết vấn đề kỹ thuật"[8] và "quan điểm lấy lý trí làm trung tâm".[9] Quan điểm khác được gọi là "phản ánh qua hành vi", "thiết kế tiến hóa", "đồng tiến hóa",[10] và "quan điểm lấy hành vi làm trung tâm".

Mô hình duy lý

Mô hình duy lý được phát triển độc lập bởi Herbert A. Simon,[11] một nhà khoa học Mỹ, và Gerhard Pahl cùng với Wolfgang Beitz, hai nhà lý luận thiết kế của Đức.[12] Họ cho rằng:

1. các nhà thiết kế cố gắng để tối ưu hóa một đối tượng thiết kế dựa vào các ràng buộc và mục tiêu đã biết,
2. quy trình thiết kế được định hướng theo kế hoạch,
3. quy trình thiết kế được nhận thức theo dạng một chuỗi các bước rời rạc.

Mô hình duy lý dựa trên triết lý của các nhà duy lý và là cơ sở của mô hình thác nước,[13] vòng đời phát triển hệ thống,[14] và nhiều tài liệu thiết kế kỹ thuật khác.[15] Theo quan điểm của các nhà duy lý, thiết kế được cung cấp thông tin bởi khảo sát, nghiên cứu và tri thức theo phương cách có thể dự báo cũng như có thể kiểm soát được.

Ví dụ về các bước thiết kế

Các bước thiết kế quy chuẩn phù hợp với mô hình duy lý bao gồm:

• Thiết kế tiền kỳ
  • Hồ sơ tóm tắt (Design brief hoặc Parti pris) – trình bày mục đích thiết kế ban đầu
  • Phân tích – phân tích mục tiêu thiết kế hiện tại
  • Nghiên cứu – khảo sát các giải pháp thiết kế tương tự trong cùng lĩnh vực hoặc chủ đề liên quan
  • Đặc tả chi tiết – chỉ rõ các yêu cầu cho giải pháp thiết kế một sản phẩm[16] hoặc dịch vụ
  • Giải quyết vấn đề – khái niệm hoá và tư liệu hóa các giải pháp thiết kế
  • Công bố – công bố các giải pháp thiết kế
• Thiết kế trong quá trình sản xuất
  • Phát triển – tiếp tục phát triển và cải tiến giải pháp thiết kế
  • Thử nghiệm – thử nghiệm tại chỗ (in situ) đối với giải pháp thiết kế
• Thiết kế hậu kỳ và phản hồi
  • Tiến hành – đưa giải pháp thiết kế vào hoàn cảnh cụ thể
  • Đánh giá và tổng kết – tổng hợp quá trình và kết quả, trong đó bao gồm phê bình có tính xây dựng và đề xuất cải tiến trong tương lai
• Tái thiết kế – lặp lại một vài hoặc tất cả các bước trong quy trình trình thiết kế (đã điều chỉnh) tại bất kỳ thời điểm nào trước, trong, hoặc sau khi sản xuất

Mỗi giai đoạn có nhiều cách làm tốt nhất (best practice) liên quan.[17]

Bình luận về mô hình duy lý

Mô hình duy lý được bình luận, phê bình rộng rãi trên hai căn cứ chính:

1. Các nhà thiết kế không thực hành theo cách này – bằng chứng theo kinh nghiệm cho thấy các nhà thiết kế không làm theo những đề xuất của mô hình duy lý.[18]
2. Các giả thuyết thiếu thực tế – mục tiêu thường chưa thể xác định cho đến khi dự án thiết kế chính thức bắt đầu, các yêu cầu lẫn ràng buộc sẽ tiếp tục thay đổi.[19]

Mô hình lấy hành vi làm trung tâm

Quan điểm lấy hành vi làm trung tâm được gán cho một tập hợp các khái niệm tương quan, là phản đề với mô hình duy lý. Quan điểm này cho rằng:

1. các nhà thiết kế dùng cảm xúc và sự sáng tạo để liên kết các các đối tượng thiết kế,
2. thiết kế là quy trình ứng biến,
3. không có chuỗi bước phổ quát nào là hiển nhiên – việc phân tích, thiết kế và thi hành diễn ra đồng thời và được liên kết không thể tách rời nhau.

Quan điểm lấy hành vi làm trung tâm dựa trên triết lý của các nhà kinh nghiệm chủ nghĩa và phù hợp với lối tiếp cận nhanh lẹ[20] cùng sự phát triển có hệ thống.[21] Bằng chứng kinh nghiệm thực tế hỗ trợ cho sự xác tín của quan điểm này khi mô tả hành vi của các nhà thiết kế chân chính. Giống như mô hình duy lý, mô hình lấy hành vi làm trung tâm quan niệm thiết kế được cung cấp thông tin bởi khảo sát, nghiên cứu và tri thức. Tuy nhiên, khảo sát và tri thức được mang vào quy trình thiết kế thông qua đánh giá và cảm nhận chung chung của các nhà thiết kế, những người mà "tay chân làm việc nhanh hơn đầu óc" – hơn là thông qua quy trình có thể dự báo và kiểm soát vốn được quy định bởi mô hình duy lý.

Mô tả hành vi thiết kế

Có ít nhất hai ý kiến về hành vi thiết kế phù hợp với quan điểm lấy hành vi làm trung tâm. Cả hai đều bao gồm ba kiểu hành vi cơ bản.

Trong mô hình phản ánh qua hành vi, các nhà thiết kế lựa chọn luân phiên giữa "lên khung sườn", "tạo bước chuyển dịch", và "đánh giá bước chuyển dịch". Bước "lên khung sườn" gợi đến việc khái niệm hóa vấn đề, tức là xác định mục đích và mục tiêu. "Bước chuyển dịch" là một quyết định thiết kế thử nghiệm. Quá trình đánh giá có thể dẫn đến những bước chuyển sâu hơn trong thiết kế.

Trong hệ kết cấu "tạo ý nghĩa–đồng tiến hoá–thực hiện", các nhà thiết kế chọn lựa giữa ba hành vi danh nghĩa. Hành vi "tạo ý nghĩa" bao gồm việc lên khung sườn và đánh giá bước chuyển dịch. "Thực hiện" là quá trình xây dựng đối tượng thiết kế. "Đồng tiến hóa" là quá trình mà tác nhân thiết kế cải tiến đồng thời yếu tố tinh thần của đối tượng thiết kế dựa trên yếu tố tinh thần của môi trường, và ngược lại".[22]

Khái niệm chu trình thiết kế được hiểu là cấu trúc thời gian xoay vòng,[23] nó có thể khởi đầu với một ý tưởng, sau đó nó được thể hiện bởi một hoặc nhiều phương tiện truyền thông, sử dụng hình ảnh hoặc truyền miệng (các công cụ thiết kế), ý tưởng được chia sẻ và tri nhận sau cùng sẽ khởi động một chu trình mới, với sự tái tư duy có tính phản biện từ chính ý tưởng đã được lĩnh hội. Anderson chỉ rõ rằng khái niệm này nhấn mạnh vào tầm quan trọng của các phương tiện biểu hiện, những thứ cùng lúc trở thành phương tiện nhận thức cho bất kỳ ý tưởng thiết kế nào.[24]